Hướng dẫn tổ chức dạy học các môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý (Công văn 5636/BGDĐT-GDTrH)

Hướng dẫn xây dựng kế hoạch dạy học các môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý, Hoạt động trải nghiệm và Hướng nghiệp (Ảnh từ internet)

Hướng dẫn tổ chức dạy học môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử, Địa lý

Ngày 10 tháng 10 năm 2023, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Công văn 5636/BGDĐT-GDTrH về việc xây dựng kế hoạch giảng dạy các môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử, Địa lý, Hoạt động trải nghiệm và Hướng nghiệp.

Cụ thể, các trường phải phân công giáo viên, xây dựng kế hoạch và tổ chức dạy các môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử, Địa lý, Hoạt động trải nghiệm và Hướng nghiệp, cụ thể như sau:

(1) Hướng dẫn tổ chức dạy học các môn Khoa học tự nhiên

– Phân công giáo viên: Phân công giáo viên đảm bảo sự phù hợp giữa đào tạo chuyên môn của giáo viên với nội dung giảng dạy được giao (theo các luồng nội dung Vật chất và sự chuyển hóa của nó, Năng lượng và sự chuyển hóa, Sự sống, Trái đất và bầu trời).

Việc phân công giáo viên được đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn để dạy hai khối kiến ​​thức hoặc toàn bộ chương trình môn học phải được thực hiện theo từng bước, đảm bảo yêu cầu về chuyên môn của giáo viên để đảm bảo chất lượng giảng dạy.

– Xây dựng kế hoạch giảng dạy: Tiếp tục xây dựng hiệu quả kế hoạch giảng dạy phù hợp với nội dung chương trình môn học.

Trong trường hợp khó khăn trong việc sắp xếp thời khóa biểu, cần xây dựng kế hoạch giảng dạy linh hoạt về thời gian và thời gian thực hiện các mạch nội dung hoặc chủ đề của chương trình để sắp xếp thời khóa biểu phù hợp với phân công của giáo viên, đáp ứng yêu cầu về tính khoa học, tính sư phạm (đảm bảo nội dung dạy học trước là cơ sở cho nội dung dạy học sau) và năng lực thực hiện của giáo viên (tham khảo khung kế hoạch giảng dạy tại Phụ lục 1).

– Tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá: Kiểm tra, đánh giá định kỳ được thực hiện trong quá trình dạy học; giáo viên dạy môn học nào tiến hành kiểm tra, đánh giá đối với nội dung đó. Hiệu trưởng phản biện giáo viên bộ môn phụ trách từng lớp phối hợp với giáo viên dạy môn học đó trong lớp thống nhất điểm kiểm tra định kỳ, đảm bảo điểm kiểm tra theo quy định, tổng hợp điểm, ghi điểm, nhận xét vào sổ theo dõi, đánh giá học sinh và phiếu học tập. Ma trận và nội dung kiểm tra định kỳ được xây dựng phù hợp với nội dung và thời gian dạy học của chương trình đến thời điểm kiểm tra. Hướng dẫn học sinh làm bài kiểm tra để thuận tiện cho việc phân công giáo viên chấm bài kiểm tra và tổng hợp kết quả.

(2) Hướng dẫn tổ chức dạy học môn Lịch sử, Địa lý

– Phân công giáo viên: Phân công giáo viên đảm bảo tính thống nhất giữa chuyên môn được đào tạo của giáo viên với nội dung giảng dạy được phân công (theo môn Lịch sử, môn Địa lý và các chủ đề liên môn).

Việc phân công giáo viên được đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ giảng dạy toàn bộ chương trình môn học phải được thực hiện theo từng bước, đảm bảo yêu cầu về chuyên môn của giáo viên để đảm bảo chất lượng giảng dạy.

– Xây dựng kế hoạch giảng dạy: Kế hoạch giảng dạy môn Lịch sử và Địa lý được xây dựng cho từng tiểu môn Lịch sử và Địa lý. Các tiểu môn được bố trí giảng dạy đồng thời trong từng học kỳ theo điều kiện thực tế của nhà trường (xem khung kế hoạch giảng dạy tại Phụ lục 2).

– Tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá: Kiểm tra, đánh giá thường xuyên và định kỳ được thực hiện trong quá trình dạy học đối với từng môn học. Nội dung kiểm tra, đánh giá định kỳ phù hợp với nội dung và thời lượng dạy học đối với từng môn Lịch sử, Địa lý của tỉnh tính đến thời điểm kiểm tra, đánh giá.

Hiệu trưởng phân công giáo viên phụ trách từng môn học ở mỗi lớp để phối hợp với giáo viên dạy môn đó tổng hợp điểm, ghi điểm, nhận xét vào sổ theo dõi, đánh giá học sinh và phiếu báo điểm (tham khảo khung kế hoạch giảng dạy tại Phụ lục 2).

(3) Hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp

– Phân công giáo viên: Phân công giáo viên đảm bảo sự phù hợp giữa năng lực, chuyên môn của giáo viên với nội dung hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được thực hiện; ưu tiên phân công giáo viên phụ trách từng chủ đề để thuận tiện cho việc xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện, hướng dẫn, đánh giá học sinh trong quá trình trải nghiệm theo yêu cầu của chủ đề đó.

– Xây dựng kế hoạch giáo dục: Xây dựng kế hoạch tổ chức, triển khai hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo từng chủ đề; giáo viên phân công chủ đề tổ chức cho học sinh tìm hiểu nội dung, phương pháp, hình thức hoạt động, tổ chức cho học sinh thực hành, trải nghiệm theo yêu cầu của chương trình, tổ chức cho học sinh báo cáo, thảo luận, đánh giá kết quả thực hiện (xem kế hoạch tổ chức, triển khai chủ đề tại Phụ lục 3).

Việc xây dựng thời khóa biểu đảm bảo tính linh hoạt (không cần chia đều số tiết/tuần, không cần triển khai các chủ đề theo trình tự trong sách giáo khoa) sao cho mỗi chủ đề được tổ chức và triển khai trong một khoảng thời gian phù hợp với kế hoạch của giáo viên trong thời gian đó.

– Tổ chức thực hiện, kiểm tra, đánh giá:

Giáo viên tổ chức cho học sinh tìm hiểu nội dung, phương pháp và hình thức trải nghiệm trước khi tiến hành hoạt động trải nghiệm theo yêu cầu của chủ đề.

Để thực hiện hoạt động trải nghiệm, giáo viên tổ chức cho học sinh thực hành, rèn luyện, vận dụng theo nội dung, phương pháp, hình thức hoạt động đã hướng dẫn kèm theo yêu cầu cụ thể về sản phẩm mà học sinh phải hoàn thành.

Quá trình trải nghiệm có thể là hoạt động cá nhân, nhóm nhỏ hoặc nhóm lớn, ở nhiều không gian khác nhau trong và ngoài lớp học, trong và ngoài trường tùy thuộc vào nội dung và tính chất của hoạt động. Trong quá trình thực hành trải nghiệm của học sinh, giáo viên đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn và kiểm tra quá trình thực hiện của học sinh.

Đối với đánh giá thường xuyên, giáo viên được phân công phụ trách môn học tiến hành đánh giá thường xuyên đối với môn học đó. Hiệu trưởng phân công giáo viên chủ nhiệm phụ trách Hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp ở mỗi lớp để phối hợp với giáo viên được phân công tổ chức Hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp ở lớp đó để thống nhất kết quả đánh giá thường xuyên, tổng hợp kết quả, ghi kết quả đánh giá vào sổ theo dõi, đánh giá học sinh và bảng điểm.

Nội dung đánh giá định kỳ được xây dựng phù hợp với nội dung và thời gian triển khai chương trình cho đến thời điểm đánh giá.

Giáo viên được phân công thống nhất về nội dung và yêu cầu đánh giá định kỳ, trong đó xác định các tiêu chí đánh giá cụ thể để đáp ứng yêu cầu của chương trình; tập trung vào đánh giá thông qua các hoạt động trải nghiệm của học sinh.

Xem nội dung chi tiết tại Công văn 5636/BGDĐT-GDTrH ngày 10 tháng 10 năm 2023.

Giáo dục khoa học tự nhiên là gì theo Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018?

Theo Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018, nội dung giáo dục khoa học tự nhiên được quy định như sau:

Ngoài vai trò góp phần hình thành và phát triển những phẩm chất thiết yếu và năng lực chung cho học sinh, giáo dục khoa học tự nhiên còn có sứ mệnh hình thành và phát triển ở học sinh thế giới quan khoa học; đóng vai trò chủ đạo trong việc giáo dục học sinh tính khách quan, tình yêu thiên nhiên, tôn trọng các quy luật của tự nhiên, từ đó biết ứng xử với thiên nhiên theo yêu cầu phát triển bền vững của xã hội và môi trường.

Giáo dục khoa học tự nhiên giúp học sinh từng bước hình thành và phát triển năng lực khoa học tự nhiên thông qua hoạt động quan sát, thực nghiệm, vận dụng kiến ​​thức, kỹ năng để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống; đồng thời, cùng các môn Toán, Lý, Hóa, Sinh, Công nghệ, Công nghệ thông tin triển khai giáo dục STEM, một trong những xu hướng giáo dục được nhiều nước trên thế giới coi trọng và được quan tâm đúng mức trong đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam.

Giáo dục khoa học tự nhiên được triển khai trong nhiều môn học và hoạt động giáo dục, trong đó trọng tâm là các môn Khoa học tự nhiên và xã hội (lớp 1, 2 và 3); Khoa học (lớp 4 và 5); Khoa học tự nhiên (trung học cơ sở); Vật lý, Hóa học, Sinh học (trung học phổ thông).

Nội dung giáo dục khoa học tự nhiên được chia thành hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp.

– Giai đoạn giáo dục cơ bản

Ở cấp tiểu học, giáo dục khoa học tự nhiên chỉ đơn giản là tiếp cận một số sự vật, hiện tượng phổ biến trong cuộc sống hàng ngày, giúp học sinh có những nhận thức ban đầu về thế giới tự nhiên.

Ở bậc trung học, giáo dục khoa học tự nhiên chủ yếu được triển khai thông qua môn Khoa học tự nhiên với sự tích hợp kiến ​​thức và kỹ năng về vật lý, hóa học và sinh học. Các kiến ​​thức và kỹ năng này được tổ chức theo chuỗi nội dung (vật chất và sự biến đổi của vật chất, sự sống, năng lượng và sự biến đổi, Trái đất và bầu trời), thể hiện các nguyên lý và quy luật chung của thế giới tự nhiên (cấu trúc, tính đa dạng, tương tác, hệ thống, quy luật vận động và biến đổi), và dần phản ánh vai trò của khoa học tự nhiên trong phát triển xã hội và ứng dụng kiến ​​thức và kỹ năng về khoa học tự nhiên vào việc sử dụng và khai thác bền vững tài nguyên thiên nhiên. Các nội dung này được sắp xếp chủ yếu theo logic tuyến tính, kết hợp một số nội dung đồng tâm để hình thành nhận thức về thế giới tự nhiên và khoa học tự nhiên, giúp học sinh bước đầu vận dụng các kiến ​​thức và kỹ năng đã học trong khoa học tự nhiên vào cuộc sống.

– Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp

Giáo dục khoa học tự nhiên được thực hiện thông qua các môn Vật lý, Hóa học và Sinh học ở lớp 10, 11 và 12.

Đây là các môn học thuộc nhóm khoa học tự nhiên mà học sinh lựa chọn theo định hướng nghề nghiệp, sở thích và năng lực của mình.

Chương trình của từng môn học giúp học sinh tiếp tục phát triển năng lực khoa học tự nhiên theo các góc độ cụ thể (vật lý, hóa học, sinh học); vừa đảm bảo phát triển kiến ​​thức, kỹ năng trên cơ sở năng lực chung và năng lực khoa học tự nhiên đã hình thành ở giai đoạn giáo dục cơ sở, vừa đáp ứng yêu cầu định hướng nghề nghiệp ở một số ngành nghề cụ thể.